باشگاه خبرنگاران تفکر جوان: معادلات سوریه هر روز پیچیده‌تر می‌شود. سوریه به لگن خاصره کشورهای عربی تبدیل شده است. آنها در آینده سوریه نقشی نخواهند داشت، زیرا آینده سوریه در بازی آمریکا و روسیه رقم خواهد خورد. آمریکا تمایل زیادی دارد که ایران از معادلات سوریه حذف شود. نقش ایران درمعادلات سوریه به حدی است که با وجود مخالفت آمریکا، در لحظات آخر و در عالی‌ترین سطح به کنفرانس لوزان دعوت شد. البته دوکشور عراق و مصر هم به میز مذاکرات اضافه شدند. هرچند دعوت یک باره ایران به لوزان در رسانه‌ها انعکاس زیادی داشت اما حضور مصر نیز مورد توجه تحلیلگران مسائل سوریه قرارگرفته است. مصر از سویی در حال خروج از زیر یوغ کمک‌های مالی عربستان است و ازسوی دیگر نمی‌خواهد با این کشور قطع رابطه کند، اما ورود مصر به معادلات سوریه بیش از هرکشوری به نفع ایران است و موجب خواهد شد این دو کشور بعد از سال‌ها حداقل با یکدیگر به گفت‌وگو بپردازند و به سوی حل بحران مشترک دوکشور یعنی مناقشه سوریه حرکت کنند. از سوی دیگر برخی رسانه‌ها استقرار سامانه «اس ۳۰۰» و «اس۴۰۰» در سوریه را متناقض با پرواز جنگنده‌های آمریکا در این کشورمی‌دانند و احتمال درگیری نظامی این ۲ قدرت هسته‌ای درسوریه را پیش‌بینی می‌کنند. برای بررسی این موارد «آرمان امروز» با دکتر حسن هانی‌زاده کارشناس جهان عرب به گفت‌وگو پرداخته است که درادامه می‌خوانید:
با توجه به تجربیاتی که از وضعیت کشورهای عربی دارید، علت شکست توافق برای آتش‌بس در سوریه که میان آمریکا و روسیه منعقد شده بود را چه می‌دانید؟
به علت تفاوت دیدگاه دو بازیگر قدرتمند درسوریه یعنی آمریکا و روسیه توافق آتش بس درسوریه پایدار نماند و بلافاصله آتش بس با شکست مواجه شد. آمریکا پس از اینکه احساس کرد گروهک‌های تروریستی در سوریه درحال شکست هستند، طرح آتش بس را مطرح کرد و روس‌ها برای اثبات حسن نیت خود این طرح را پذیرفتند، اما در عمل آمریکا به جای مهار گروهک‌های تروریستی، نیروهای دولتی سوریه را بمباران کرد و عملا آتش‌بس را نقض کرد. درحقیقت روس‌ها به دنبال اخراج گروهک‌های تروریستی از سوریه بودند، در حالی که آمریکایی‌ها با طرح آتش بس عملا درصدد تقویت این گروه‌های تروریستی برآمدند. این تفاوت دیدگاه موجب شد توافق شکننده به سرانجام نرسد و پس از ۴۸ ساعت با شکست مواجه شود. درنتیجه باید اذعان داشت دیدگاه مسکو و واشنگتن درسوریه کاملا متفاوت است و هر طرحی که موجب خروج نیروهای تروریستی از سوریه نشود از دیدگاه کارشناسان بین‌المللی محکوم به شکست است.
به این سوال هم هنوز پاسخ دقیقی داده نشده که چرا در ابتدای امر از ایران برای شرکت درنشست لوزان دعوت نشد؟
با توجه به اینکه ایران از قبل آگاه بود که نشست لوزان به علت اختلاف‌نظر کشورهای سوریه با شکست مواجه خواهد شد، تمایلی برای حضور در این اجلاس از خود نشان نداد اما تاکید دولت روسیه برای تقویت جبهه همسو با دولت سوریه موجب شد ایران به صورت مشروط دراین نشست شرکت کند.
شرطی که اشاره کردید را توضیح می‌دهید.
ایران از روسیه خواست که عراق و مصر که دیدگاه مشترکی با دولت سوریه دارند نیز در نشست لوزان حضور داشته باشند. بعد از رایزنی‌های فشرده آمریکا، مجبور شد طرح ایران برای مشارکت عراق و مصر درکنفرانس لوزان را بپذیرد، چرا که حضور مصر و عراق در لوزان به تقویت محور مقاومت منجر خواهد شد و از سوی دیگر، دیدگاه مصر درباره بحران سوریه به دیدگاه ایران، روسیه و عراق نزدیک است و این کشورها عملا می‌توانند جبهه مقابل را تضعیف کنند.
این نشست می‌تواند دستاوردی برای حل بحران سوریه داشته باشد؟
هرچندکشورهای شرکت‌کننده توافق کردند که جلسه بعدی برگزار شود، اما طبیعی است که نشست لوزان خروجی قابل قبولی نداشته باشد و ایران و برخی از کشورها هم به خوبی اطلاع دارند که این نشست دستاوردی نخواهد داشت. طرح ایران که موسوم به طرح شش ماده‌ای است بهترین راه‌حل برای خروج سوریه از بحران فعلی است. در این طرح ایران تمهیدات لازم برای خروج از بحران سوریه آورده شده که شامل ایجاد آتش بس، بازگشت آوارگان، اجرای همه پرسی، تشکیل دولت وحدت ملی با حضور همه گروه‌های غیرمسلح به ریاست بشار اسد و برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری با شرکت همه رهبران سوریه است. اگر این طرح مورد موافقت قرار بگیرد بحران سوریه پایان خواهد یافت. یکی از مسائل ابهام‌بر‌انگیز دربحران سوریه وضعیت گروه‌های تروریستی است که در طرح آمریکا مشخص نشده است، اما ایران خواهان اخراج گروهک‌های تروریستی ازسوریه است و تا زمانی که گروهک‌های تروریستی درسوریه هستند راه‌حل سیاسی در این کشور جواب نخواهد داد.
طرح ایران با طرح پنج ماده‌ای ترکیه که خود نیز بر عدم عملیاتی شدن آن اعتراف دارد، چه تفاوتی دارد؟
تفاوت طرح ایران با طرح ترکیه در این است که ترکیه درطرح خود خواهان برکناری بشار اسد است وعلاقه‌مند است که ائتلاف استانبول درسوریه قدرت را در دست بگیرد و عربستان سعودی نیز طرح مشابهی دارد وخواهان تشکیل دولت وحدت ملی با محوریت ریاض است. درنتیجه ترکیه وعربستان طرح‌هایی با نگاه به منافع خود در سوریه دارند. این درحالی است که ایران منافع مردم سوریه را نیز درنظر دارد. اما طرح ایران با مخالفت ازسوی ترکیه، آمریکا و عربستان روبه‌رو شده است.
نماینده سازمان ملل در بحران سوریه خواهان گرفتن تضمین از برخی کشورها از جمله روسیه درباره عدم عملیات نظامی درسوریه است، علت این درخواست چیست؟
طرح دی میستورا طرح قابل قبول و منطقی‌ای نیست، زیرا روسیه با گروهک‌های تکفیری و تروریستی در حال مبارزه است و اگر آمریکا خواهان مقابله با گروهک‌های تروریستی است و ائتلاف جهانی علیه داعش تشکیل داده است، باید با روسیه همکاری می‌کرد. اما اگر آمریکا حسن نیت نشان ندهد و به بازی دوگانه خود درباره سوریه ادامه دهد آنگاه بحران سوریه ادامه خواهد یافت. درنتیجه به این جمعبندی می‌رسیم که ادامه بحران درسوریه به نفع آمریکا و صهیونیست‌هاست.
در مرزهای فلسطین اشغالی با سوریه عملیات‌های نظامی صورت می‌گیرد، چرا از این‌گونه عملیات‌ها به عنوان عامل بی‌ثباتی این رژیم یاد نمی‌شود؟
اغلب گروه‌های تروریستی مانند داعش علیه محور مقاومت مبارزه می‌کنند. عملیات مسلحانه نیز که علیه دولت سوریه انجام می‌شود، منجر به تضعیف قدرت مرکزی خواهد شد و این به نفع صهیونیست‌هاست. درحال حاضر صهیونیست‌ها به علت بحران سوریه و درگیر شدن حزب ا… در این بحران و شهید شدن نیروهای زبده حزب ا… در عملیات‌های مختلف درخاک سوریه به شهادت رسیده‌اند، لذا صهیونیست‌ها در بهترین حالت خود درطول پنجاه سال گذشته به سر می‌برند و بحران سوریه موجب درگیر شدن ایران و حزب ا… در این بحران شده و تضعیف متحدان ایران درمنطقه به نفع آنهاست.
برخی از تحلیلگران بر این عقیده هستند که احتمال درگیری بین نیروهای نظامی روسیه و آمریکا درخاک سوریه وجود دارد، در صورتی که این دو کشور با یکدیگر هماهنگ هستند. آیا بازهم احتمال درگیری بین آنها وجود دارد؟
امکان درگیری بین روسیه و آمریکا درخاک سوریه وجود دارد و با توجه به اینکه سامانه موشکی اس ۳۰۰ و اس۴۰۰ روسیه درپایگاه روسیه درسوریه مستقر شده این استقرار تهدید جدی برای جنگنده‌های آمریکا تلقی می‌شود. هرگونه اشتباهی از سوی طرفین ممکن است به تقابل نظامی میان روسیه وآمریکا منجر شود، پای ناتو را به منطقه باز کند و درگیری فرامنطقه‌ای درخاورمیانه را باعث شود که کنترل آن بسیار دشوار خواهد بود و موجب حرکت بحران سوریه به خارج ازمنطقه خواهد شد. اگر این اشتباه صورت بگیرد و طرفین وارد جنگ تمام عیار علیه یکدیگر شوند قطعا این جنگ محدود به خاورمیانه نخواهد بود.
یعنی احتمال وقوع جنگ جهانی با درگیرشدن آمریکا و روسیه درخاک سوریه با هم وجود دارد؟
اگر هر یک از طرفین از خود خویشتنداری نشان ندهند و بخواهند به رقابت‌های خود درسوریه ادامه دهند و مشکلات گذشته فیمابین مانند اوکراین و سامانه سپر دفاعی ناتو در شرق را در سوریه با یکدیگر تسویه حساب کنند، آنگاه این تسویه‌حساب‌ها منجر به درگیری فیزیکی ونظامی خواهد شد و این درگیری‌ها از سوریه تجاوز کرده و به جنگ جهانی منجر خواهد شد و احتمال جنگ اتمی هم وجود دارد.
با این پیش فرض این امکان وجود دارد که بحران سوریه طراحی شود و به تضعیف روسیه درنظم جدید جهانی بینجامد؟
ژنرال‌های تندروی آمریکایی و ناتو تلاش می‌کنند پای روس‌ها را در سوریه باز کرده و این کشور را وادار به عکس‌العمل حساب نشده کنند تا ناتو بتواند اهداف خود را در روسیه عملیاتی کند. اگر اتفاقاتی درسوریه به وجود آید که منجر به تقابل نظامی بین آمریکا و روسیه شود و از بمب اتم نیز استفاده شود آنگاه ناتو وارد این نزاع خواهد شد و ضربه بزرگی به روسیه خواهد زد و این هدف از قبل مدنظر روس‌ها بوده است که از طرق یک جنگ بزرگ، روسیه را فلج کنند. البته روسیه از قبل نسبت به اهداف آمریکا آگاهی دارد و تاکنون درباره تحرکات آمریکا درسوریه از خود خویشتنداری نشان داده است. اما صبر پوتین حدی دارد و وی رهبری نیست که تا ابد درمقابل تحرکات و باج خواهی‌های آمریکا سکوت کند. خرس سفید روسیه اگر عصبانی شود، معادلات آمریکا برهم خواهد خورد.
ممکن است برهم ریختگی معادلات منطقه‌ای به صورت عمدی به شکلی طراحی شود که روسیه علیه آمریکا ناگزیر به حمله نظامی درخاک سوریه شود؟
روسیه خواهان درگیر نظامی با آمریکا نیست اما از ماهیت سیاسی خود دفاع می‌کند. روسیه منافعی در خاورمیانه دارد که با منافع آمریکا درتضاد است. روس‌ها زمانی که می‌خواهند در شرق دریای مدیترانه حضور نظامی داشته باشند باید هزینه‌های سنگینی بپردازند. درنتیجه روس‌ها از منافع خود در سوریه عبور نخواهند کرد و تا پای جان از منافع خود دفاع خواهند کرد. اتفاق اوکراین ضربه بزرگی برای روس‌ها بود و موجب شد ناتو به نزدیک‌ترین حدبه مرزهای روسیه برسد. بنابراین روسیه نمی‌خواهد جای پای خود را در سوریه از دست دهد و سوریه آخرین ایستگاه روسیه درخاورمیانه است که از آن دفاع خواهد کرد، حتی اگر این دفاع به جنگ جهانی سوم منجر شود.
به نظر شما اقدام عاقلانه‌ای است که روسیه پایگاه خود در سوریه را از دست ندهد، حتی اگر گرفتار جنگ جهانی سوم شود؟
البته روس‌ها به سوی این جنگ حرکت نخواهند کرد، هرچندآمریکایی‌ها سعی دارند روس‌ها را درسوریه کیش و مات کنند. زیرا حضور روس‌ها درشرق دریای مدیترانه هم برای آمریکا وهم برای هم پیمانان غربی آن بسیار سنگین است. غربی‌ها سعی دارند روس‌ها را تحریک کرده تا دست به عکس العمل حساب نشده‌ای بزنند تا ضربه نهایی را به روس‌ها وارد کنند. این درحالی است که روس‌ها ازطریق راهکار‌های سیاسی و وتوی سیاسی در شورای امنیت قصد دارند معادلات را به نفع خود رقم بزنند.
وزن ایران درمعادلات موجود بین آمریکا و روسیه چه اندازه است؟
ایران رهبری محور مقاومت را در دست دارد. هرگونه تغییری در موازنه قدرت در خاورمیانه که به نفع آمریکا باشد ایران با آن مخالف است و دولت ایران تلاش دارد اسد که بخشی از محور مقاومت است، حفظ شود و هرگونه راه‌حلی که منجر به برکناری او شود با منافع ایران مغایرت خواهد داشت. زیرا حذف بشاراسد به معنی تضعیف مقاومت وحذف حزب ا… ازصحنه نظامی و سیاسی است. بنابراین اگرمنافع ایران که حفظ محور مقاومت است، آسیب ببیند و اسد از صحنه سیاسی کنار گذاشته شود و دولتی همسو با آمریکا در سوریه به قدرت برسد، آنگاه منافع ایران متزلزل خواهد شد.
دعوت شدن مصر به میز مذاکره سوریه در لوزان به چه علت بود؟
مصر در شطرنج سیاسی منطقه نقش انفعالی داشت. عربستان خواهان این است که سیاست‌های خود را به مصر تحمیل کند. مصر هم با داشتن موقعیت ژئواستراتژیک درمنطقه قبول نمی‌کند عربستان به کمک برخی کمک‌های مالی به مصر سیاست‌های خود را به این کشور تحمیل کند. درنتیجه بحران بین مصر وعربستان به‌شدت افزایش یافته است و ازسوی دیگر اختلاف بین قطر ومصر هم بر سر اخوان ادامه دارد و اختلاف بین ترکیه و مصر نیز افزایش یافته است. بنابراین مصر چاره‌ای ندارد جز اینکه محوری برای بازی درمنطقه برای خود به وجود آورد. بنابراین به ایران، روسیه و عراق نزدیک شده است و موضعی کاملا مغایر با ترکیه و عربستان و قطر اتخاذ کرده است و قطع کمک‌های مالی و نفتی و همچنین عدم سفر حجاج مصری به عربستان نشان می‌دهد که روابط ریاض و قاهره کاهش یافته که این به نفع محور مقاومت است و به دو قطبی شدن جهان عرب منجر خواهد شد.
درچنین حالتی ایران می‌تواند به مصر نزدیک شود؟
ایران باید تلاش کند تا مصر را حفظ کرده و آن را از جریان وابسته به عربستان در منطقه دور کند. اما با توجه به اینکه به هرحال مصر یک کشور بزرگ عربی است، سعی نخواهد کرد به ایران نزدیک شود و روابط خود را با عربستان قطع کند. به هرحال بازی مصر یک بازی تاکتیکی است و قصد ندارد به ایران نزدیک شود و با عربستان قطع ارتباط کند و اختلاف این کشور با عربستان به مرور زمان برطرف خواهد شد، زیرا مصر نیازمند کمک مالی و اقتصادی عربستان است. اما درحوزه روابط بین‌الملل مصر تمایل دارد ازظرفیت ایران برای انزوای عربستان و ترکیه استفاده کند. همچنان که عربستان قصد دارد به ترکیه درمعادلات بین‌المللی نقش پر رنگ داده تا در معادلات خاورمیانه دست برتری داشته باشد. این بازی درموازنه قدرت نظامی برای عربستان مهم است.
