کمتر از دو هفته از بیانات کوتاه اما صریح رهبری معظم انقلاب در درس خارج فقه ایشان مبنی بر توصیه به یکی از آقایان (محمود احمدی نژاد)، جهت عدم شرکت در انتخابات ریاست جمهوری (به عنوان نامزد انتخابات) می گذرد، بیاناتی که ضمن روشنگری در جامعه بر تب و تاب های سیاسی حاکم بر احزاب، رسانه ها و جریان های سیاسی افزود. رهبری معظم انقلاب در این اظهارات صریحا فرمودند: «…با ملاحظه‌ی حال مخاطب و اوضاع کشور به یک آقایی انسان توصیه می‌کند که آقا شما اگر توی این مقوله وارد شدید این دو قطبی در کشور ایجاد می‌شود. دو قطبی در کشور مضرّ است به حال کشور. من صلاح نمی‌دانم شما وارد بشوید. بله، این چیز خیلی مهمی که نیست…»
مسئله دوقطبی و مضرات آن محدود به سال های اخیر نبوده و ریشه ای عمیق در تاریخ سیاسی ایران در طول قرون معاصر داشته است. مجادله های مکرر بنی صدر در ابتدای انقلاب و شکاف میان آحاد ملت، یا تلاش آیت الله شریعتمداری برای ایجاد فتنه در ابتدای انقلاب و همچنین دو قطبی ایجاد شده میان طیف ملیون و مذهبیون در دهه سی شمسی تنها مصادیقی از ایجاد گسست در جامعه ایرانی-اسلامی بوده که پیامدهای آن، دامان منافع ملی را در سطح کلان گرفته است. در نوشتار حاضر برآنیم به پیامدها و مضرات ایجاد دوقطبی در سطح جامعه و چرایی ضرورت عدم ایجاد آن بپردازیم.
پیامدهای ناشی از دوقطبی سازی
آیه شریف «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّـهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّـهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَهٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا ۗ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّـهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ» را شاید بتوان صریح ترین آیه قرآن کریم مبنی بر ضرورت ایجاد وحدت در جامعه اسلامی دانست. در آین آیه خداوند متعال می فرماید: «و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راه های متفرّق نروید، و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید، خدا در دلهای شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف و نعمت خدا همه برادر دینی یکدیگر شدید، و در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. بدین گونه خدا آیاتش را برای (راهنمایی) شما بیان می‌کند، باشد که هدایت شوید.»
انقلاب اسلامی ایران از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز و با رهبری حکیمانه امام راحل و رهبری فرزانه انقلاب تلاش نموده تا با اتکا بر اندیشه دینی ولایت فقیه زمینه ایجاد اتحاد میان امت اسلامی را فراهم نماید، امری که در مقاطعی به دلیل اقدامات سیاسی و مصالح جناحی از سوی شماری از سیاست مداران نادیده انگاشته شده است. نگاهی به بیانات کوتاه مقام معظم رهبری در درس خارج فقه ایشان نیز صراحتا به این مسئله اشاره نموده اند، آن جا که می فرمایند: «…بنده‌ی حقیر که این همه اصرار دارم بر وحدتِ قلوب و حرکت در مسیر واحد و اتحاد نیروهای کشور، بخصوص نیروهای مؤمن و انقلابی، خدای نکرده یک چیزی آدم بگوید که مایه‌ی اختلاف بین نیروها بشود این را به خدا پناه می‌بریم. نباید این چیزها را مایه‌ی اختلاف قرار داد.»
برآورد موقعیت کنونی نظام اسلامی در سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی حکایت از وضعیت حساس و خطیر جمهوری اسلامی دارد، مقطعی که هرگونه شکاف در جامعه می تواند خسران های ناگواری را برای جامعه اسلامی در بر داشته باشد.
الف) ضرورت عدم شکاف در جامعه: قرآن کریم در توصیف یک جامعه اسلامی می فرماید: «إِنَّ هَـٰذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً وَاحِدَه»، لذا عدم تفرق و گسست در میان مسلمین از ویژگی های کلیدی یک جامعه اسلامی می باشد. برآورد شخصیت دکتر محمود احمدی نژاد و برخی اظهارات و عملکرد پیشین آن نه تنها با آیه شریف فوق در تعارض بوده، بلکه با توصیه های رهبری فرزانه انقلاب اسلامی نیز سر سازگاری نداشته است، آن چنان که ایشان در همان بیانات می فرمایند: «یک آقایی آمده پیش من، من هم به ملاحظه‌ی صلاح حال خود آن شخص و صلاح حال کشور به ایشان گفتم که شما در فلان قضیه شرکت نکنید.»
نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در خلال ۳۷ سال گذشته تا به امروز از پرتگاه ها و گردنه های متعددی عبور نموده و لذا اکنون و با گذشت قریب به چهار دهه از شکل گیری آن، فرصتی برای تشدید شکاف های درونی و ایجاد افتراق در میان جامعه نداشته و می بایست به تعبیر رهبری انقلاب در مسیر تحقق مراحل پنجگانه اهداف انقلاب اسلامی گام برداریم. ایشان در «تبیین فرایند تحقق اهداف انقلاب اسلامی» مرحله اول را «انقلاب اسلامی» و مرحله دوم نیز «تشکیل نظام اسلامی» دانسته اند و فرموده اند که انقلاب اسلامی، هم اکنون از این دو مرحله عبور کرده است. ایشان مرحله سوم تحقق اهداف انقلاب را «تشکیل دولت اسلامی» می دانند و معتقدند انقلاب اسلامی هم اینک در این گام قرار دارد. لذا علاوه بر تشریح و تبین مرحله سوم، تکالیف مردم و مسئولین در این مرحله را نیز برشماری نموده اند. معظم له، مراحل چهارم و پنجم را «تشکیل کشور اسلامی» و «تشکیل دنیای اسلامی» ذکر نموده و برای رسیدن به آنها، وظایف و انتظاراتی که از مردم و کارگزاران نظام اسلامی می رود را پیشتر ذکر فرموده اند.
نوشتار حاضر در پی زیر سوال بردن کارنامه دکتر احمدی نژاد نبوده و ایشان را نیز تنها شخصیتی ندانسته که عامل بوجود آورده دو قطبی در سطح جامعه بوده است. به همان میزان که برخی اظهارات احمدی نژاد در رد بخش کثیری از جامعه با الفاظ نامناسب و سیاست یک سویه و تک بعدی ایشان عاملی برای تفرق میان جامعه محسوب می شده است، دولت های پیشین و پسین آن نیز کم و بیش دارای مواضع اینچنینی بوده اند. کاربرد الفاظی نظیر “بیسواد” و “بدون شناسنامه” و “عصر حجری” و اطلاق آن به بخش عمده ای از جامعه نشان از این امر دارد.
ب) گسترش اهداف انقلاب اسلامی: رهبری معظم انقلاب، مسیر کنونی نهضت را در مقطع گسترش اهداف انقلاب برآورد نموده اند. نظام اسلامی اکنون و بیش از هر زمان در سطح منطقه ای و بین المللی به ایفای نقش می پردازد و لذا ایجاد فضای مسموم و تضعیف نظام در داخل و ایجاد ناامیدی در میان مستضعفین جهان امری ناپسند محسوب می گردد.
درست و در ابتدای فتنه ی ۸۸ بود که لجاجت سران فنته و ایجاد آشوب داخلی زمینه دلهره را میان متحدین و برادران مسلمان مان ایجاد نموده بود. نقل است که مجاهد بزرگ سید حسن نصرالله اظهار داشته بود که «در آن شب ها با توجه به اینکه عمده رسانه های دنیا از سوی صهیونیست ها اداره می شود نگران بودند. چشم میلیون ها و بلکه ده ها میلیون مسلمان و حتی غیر مسلمان آزاده آن شب ها تا صبح خواب نرفت؛ عده زیادی از مومنین تا صبح اشک ریختند و برای نظام دعا کردند.»
از همین رو و برگرفته از نابسامانی ناشی از تحرکات دشمن صهیونیستی، سلفیون و آمریکایی ها در سطح منطقه، ایجاد هرگونه افتراق داخلی با بهره گیری دشمنان اسلامی مواجه خواهد شد. به واقع صراحتا می توان اظهار نمود که اظهارات دور اندیشانه رهبر انقلاب فتنه احتمالی صورت پذیرفته در انتخابات ۱۳۹۶ را در نطفه مهار نموده اند.
ج) رفع معضلات اقتصادی و فرهنگی: ضرورت و تاکید مکرر رهبر انقلاب مبنی بر توجه ویژه به اقتصاد مقاومتی و گسترش زیربنای صنعتی، ایجاد اشتغال و مقابله با تهاجم فرهنگی را می توان مهمترین بیانات ایشان در طول دو دهه اخیر و نیاز مبرم کشور دانست. دولت تدبیر و امید در حالی سومین سال خویش را به پایان می رساند که رکود همچنان جامعه را فراگرفته و میزان بیکاری به گونه ای فزاینده در حال رشد و نمو می باشد.
دولت حسن روحانی ضمن رد نقدهای وارده، مدام به ریسمان تحریم ها و عملکرد نامناسب دولت پیشین متوسل شده و از پاسخ گویی در این باره طفره می رود. سوی دیگر ماجرا اما محمود احمدی نژاد قرار گرفته که شیوه اظهاراتش نشان داده که فارغ از عملکرد خویش، به تمامی دستاوردهای پیشین انقلاب اسلامی تاخته و آن ها را زیر سوال برده است. رویارویی احتمالی چنین اشخاصی در انتخابات توام با صراحت لهجه شان، موجب تشتت آرا و ایجاد بحران داخلی خواهد بود.
سنجش افکار عمومی جامعه در طول یک دهه اخیر گواه آن است که رفع مشکلات اقتصادی در راس اولویت های جامعه قرار دارد، لذا هر اقدامی که فضای عمومی را از توجه به رفع مشکلات اقتصادی و همچنین ترمیم وضع فرهنگی به سوی مجادلات سیاسی سوق دهد محکوم و مغموم است.
تاکید بر رقابت
عبارت ایجاد “کرسی های آزاد اندیشی” را شاید بتوان از مهمترین دغدغه های رهبری معظم انقلاب و از ضرورت های جامعه اسلامی دانست. انقلاب اسلامی از ابتدای پیروزی تا به امروز مکررا شاهد رقابت های درونی در عین وفاداری به آرمان های انقلاب اسلامی بوده است، آنچنان که شماری از بنیان گذاران مجمع روحانیون مبارزه به حضرت امام (ره) نامه نوشته و چنین درخواست نموده بودند: «در فضای مبارک آزادی اظهار نظر و بیان عقیده که یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی است و در سایۀ حکومت جمهوری اسلامی ایران و در شرایط کنونی کشور و بویژه با توجه به تأکیدات مکرر آن حضرت در جهت لزوم حضور در صحنه و خصوصاً با توجه به وظیفۀ خطیر روحانیون کشور در ارشاد و روشنگری جامعۀ انقلابی و دخالت صحیح در مسائل مختلف اجتماعی و سیاسی و تقویت نظام مقدس اسلامی، اینجانبان امضاکنندگان ذیل لازم دانستیم که با همکاری و تبادل نظر با یکدیگر در قالب تشکل و نظم جدید به فعالیت های خود در مسائل سیاسی و غیرسیاسی که در سرنوشت انقلاب و کشور تأثیر فراوان و قطعی دارد، سامان دهیم. تعهد و میثاق جمع ما در این فعالیتها پیروی از اصول و خط مشی انقلاب که از ناحیۀ مقام معظم رهبری در مقاطع مختلف در سخنرانی ها و پیام ها ترسیم و تبیین شده است، میباشد.» امام امت نیز در پاسخ آنان چنین نوشتند: «سیر قضیه به همین صورتی است که در نامه آورده اید، انشعاب از تشکیلاتی برای اظهار عقیدۀ مستقل، و ایجاد تشکیلات جدید، به معنای اختلاف نیست. اختلاف در آن موقعی است که خدای ناکرده هرکس برای پیشبرد نظرات خود به دیگری پرخاش کند که بحمداللّه، با شناختی که من از روحانیون دستاندرکار انقلاب دارم، چنین کاری صورت نخواهد گرفت. من به شما و همۀ کسانی که دلشان برای اسلام عزیز میتپد دعا میکنم، و توفیق آقایان را از خداوند متعال خواستارم. والسلام علیکم و رحمهاللّه.»
برآیند سیره مقام معظم رهبری نیز در طول رهبری شان بر آن بوده که دائما بر ضرورت وجود فضای تضارب آرا و آزادی بیان تاکید نمودند. ایشان در طول دوره های گذشته از تمامی دولت های سازندگی، اصلاحات، عدالت محور و اعتدال به یک میزان حمایت نموده و مدام بر پویایی جامعه تاکید نموده اند. مقام معظم رهبرى در مورد جناح‌هاى سیاسى کشور و صف‌بندی‌هاى گروه هاى سیاسى در جایی فرموده اند (پیش از وقوع فتنه و عدم محکومیت آن از سوی برخی اصلاح طلبان): «دو جناح براى کشور مثل دو بالند که کشور با این دو بال مى‌تواند پرواز کند دو جناح مقابل در مجموعه نظام مى‌توانند باشند و فعالیت کنند ولى شرطش این است که به قانون اساسى وفادار باشند اینها بر کار هم نظارت مى‌کنند، با هم رقابت سالم مى‌کنند. این مسابقه، پیشرفت به وجود مى آورد و از بسته بودن تشکیلات گوناگون حکومتى جلوگیرى مى‌کند؛ این چیز مغتنم و خوبى است.»
غرض از بیان این اظهارات آن است که نظام جمهوری اسلامی در طول سالیان متمادی از وجود آزادی بیان و نقد و همچنین رقابت در سطوح انتخاباتی حمایت نموده است. روی کار آمدن شخصیت های متفاوت و بعضا متعارض نظیر بنی صدر، خاتمی، رجایی و احمدی نژاد گواه این مطلب می باشد. با این حال رقابتی که بر پایه ایجاد شکاف و دوپارگی در جامعه استوار شده باشد (امری که بر خلاف موازین اسلامی و امام می باشد) و در آن نامزدها صرفا و در راستای مقاصد خویش عمل نموده و جهت جلب رای در پی تضعیف مصالح ملی گام بردارند محکوم می باشند، کما اینکه رهبری انقلاب در اظهارات خویش چنین فرمودند: «من به جنابعالی که مثلاً آقای آشیخ عبدالعالی اسمتان است من باب مثال علاقه‌مندم. می‌دانم شما اگر وارد این مقوله شدی به ضررت است. به ضرر کشور هم هست. به شما می‌گویم وارد نشو.»
