به گزارش تفکر جوان علی ربیعی در «وبینار مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها و صنایع بزرگ خوزستان» که از سوی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات (دفتر خوزستان) با همکاری دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار داشت: در دولت می‌توان از راه‌های مختلف مسئولیت اجتماعی را شناسایی و آن را ترویج کرد.

وی با بیان اینکه استاندارد ملی مسئولیت اجتماعی در حال تدوین است افزود: تدوین سند ملی مسئولیت اجتماعی برای نخستین بار تا یکی دو ماه آینده به اتمام رسیده و تصویب می‌شود که می‌تواند گامی در این زمینه باشد.

عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، همچنین نوع نگاه به مسئولیت اجتماعی در کشور را تقلیل‌گرایانه توصیف کرد و گفت: بیشتر از اینکه مسئولیت اجتماعی مطرح بشود، مسئولیت اجتماعی شرکتی مطرح شده و درباره نهادینه کردن مسئولیت اجتماعی و فرهنگ آن کمتر صحبت شده است.

وی با اشاره به تعریف موجود از مسئولیت اجتماعی شرکتی، توضیح داد: مسئولیت یک سازمان در قبال جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند و تاثیر آن در محیط و یا تمایل یک سازمان به در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعی در تصمیم گیری‌ها و واکنش به جامعه اطرافش، از جمله تعریف‌هایی است که بکار می‌رود اما به نظر من تعبیر مسئولیت اجتماعی به مسئولیت اجتماعی شرکتی، تقلیل دادن آن است و ما نیازمند به بسط نظری و فنی و زمینه ‌سازی فرهنگی آن هستیم زیرا درباره مسئولیت اجتماعی آحاد جامعه و مسئولیت نهادها و گروه‌های اجتماعی کمتر بحث شده است.

ربیعی افزود: شرایط امروز ایران بیش از هر دوره دیگری نیازمند گسترش مفهوم مسئولیت پذیری و مسئولیت اجتماعی است، چرا که در این دوره به دلیل خصوصیات اجتماعی رخدادها، که مهمترین آنها تغییرات جمعیتی و تغییرات نگرشی در جامعه است، و شرایط خاص سیاسی که در هیچ دوره‌ای تمامیت ذهنی جامعه اینقدر مورد هجوم نبوده است، بیشتر از هر دوه دیگری به گسترش و نهادینه کردن مسئولیت اجتماعی و رفتارهای مسئولانه همه افراد در قبال دیگران نیاز داریم، جامعه ایران امروز بیش از گذشته نیاز دارد که سایه سار هم و پل همدیگر باشند تا جامعه بتواند روی شانه‌های آنها حرکت کند.

وی با تاکید بر بسط مفهوم مسئولیت اجتماعی در دانشگاه‌ها و انجمن‌های علمی، اضافه کرد: اگر امروز مفهوم مسئولیت اجتماعی را به یک گفت وگوی اجتماعی و یا حتی به جنبش اجتماعی تبدیل کنیم، شاید یک نقش تاریخی را بتوانیم ایفا کنیم.

به گفته وی، آثار مسئولیت اجتماعی افراد در زمینه محیط زیست، سلامت، بازماندگی از تحصیل، معیشت، گروه‌هایی که فرصت اجتماعی برابر ندارند و سالمندی همراه با فقر، جدی است، اگر چه مسئولیت اجتماعی شرکتی امری درست و لازم است اما باید از آن عبور کنیم و به فرهنگسازی و نهادینه کردن مسئولیت اجتماعی بپردازیم.

۷۵ درصد جمعیت خوزستان حاشیه‌نشین است

سخنگوی دولت همچنین با ابراز نگرانی از حاشیه نشینی در خوزستان گفت: خوزستان با داشتن صنایع بسیار در حاشیه نشینی وضع مناسبی ندارد و ۷۵ درصد از جمعیت این استان به شکلی در حاشیه هستند یا در روستاهای حاشیه شده سکونت دارند.

وی تصریح کرد: خوزستان جزو ۱۰ استان کشور با بیشترین جرایم است که نشان می‌دهد باید احساس خطر کنیم و مسئولیت اجتماعی را تاحدی دنبال کنیم.

ربیعی با اشاره به خرابی‌های ناشی از جنگ، مهاجرت‌های وسیع و روستاهایی که در سدسازی زیرآب رفتند، افزود: ما نیاز داریم ظرفیت‌های درونی خوزستان را بالا ببریم و روی حاشیه نشینی، مسئولیت اجتماعی و مسئولیت اجتماعی شرکتی کار کنیم، در خوزستان خرده فرهنگ‌هایی مثل لر، عرب، بختیاری و فارس داریم که باید در برنامه ریزی‌ها و مسئولیت اجتماعی به آنها توجه شود.

وی با اشاره به لزوم توجه به برنامه ریزی محلی مسئولیت اجتماعی، گفت: در خوزستان آثار تخریب محیط زیست، کم آبی و تنش آبی و در سایر استان‌ها نیز خشکسالی و حادثه خیزی وجود دارد که متناسب همه اینها نیازمند تعاریف مسئولیت اجتماعی هستیم.

ربیعی با بیان اینکه گسترش زیرساخت‌ها در خوزستان متناسب بوده، اظهار داشت: مشکلی که در کل کشور از جمله خوزستان وجود دارد این است که بعد از انقلاب اسلامی و توسعه زیرساخت‌ها در روستاها، ما فاقد نظریه‌هایی بودیم که این زیرساخت‌ها را به زندگی و معیشت مردم گره بزند به طور مثال در خوزستان استخدام‌ها را بومی و الزامی کردیم اما به دلیل عدم آموزش نمی‌توانستند کار کنند، به این معنی که دانش اتصال زیرساخت به زندگی معیشتی مردم را نداریم، که به این مساله باید در سیاست‌های منطقه‌ای توجه بشود.

وی اضافه کرد: با یک میلیون دلاری که از صندوق توسعه ملی گرفتیم، اشتغال روستاها را به زیرساخت‌های موجود گره زدیم و در سال ۹۸، اشتغال روستاییان از سه درصد به ۲۹ درصد رسید.

ربیعی ضمن توصیه به آموزش مسئولیت اجتماعی به مدیران، اظهار داشت: سنت مسئولیت اجتماعی در وزارتخانه‌های نفت و نیرو شکل گرفته اما نکته‌ای که هست اکنون باید بتوانیم مدیریت دانش و دانش‌افزایی مسئولیت اجتماعی را سامان دهیم.

فهم مشترک مسئولیت اجتماعی

رییس گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی همچنین در این نشست گفت: فهم مشترک و ادراک مشترک از مسئولیت اجتماعی، پیش نیاز پیدا کردن راه حل است.

هادی خانیکی با بیان اینکه در زمینه چگونگی پیشبرد مسئولیت اجتماعی نهادهای حاکمیتی (به طور عام) و سازمان‌ها و صنایع خوزستان (به طور خاص) از سه منظر طرح سوال می‌کنم افزود: منظر اول، این انجمن به عنوان یک انجمن علمی و حرفه‌ای موفق که جایزه فارابی را کسب کرده، به این معنی که یک نهاد علمی و مدنی می‌تواند رابط فرهنگی اجتماعی موثری بین دستگاه‌های رسمی و آحاد شهروندان و جامعه مدنی باشد.

رییس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با اشاره به ظرفیت‌هایی که حتی در شرایط دشوار کنونی وجود دارد، اضافه کرد: می‌توان گام‌هایی متفاوت با آنچه نظام رسمی و بروکراتیک مورد غفلت قرار داده برداشت.

خانیکی تجربه حضور خود به عنوان مسئول کارگروه فرهنگی، اجتماعی، رسانه در هیات ویژه سیلاب، را به عنوان منظر دوم یادآور شد و گفت: هیات ویژه سیلاب‌ها که متشکل از برخی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها بود، برای نخستین بار توانست ظرف یک سال، گزارش ملی را تهیه کند که بخشی از آن، پژوهش میدانی و کیفی به خوزستان اختصاص داشت.

وی افزود: در این پژوهش کاربردی درباره مساله آب و سیلاب در خوزستان، تصویری که از دستگاه‌ها در مردم وجود دارد و مسائل اجتماعی بحث شده که نیازهای حین و بعد از سیلاب را نشان می‌دهد که خود منظومه‌ای را تشکیل داد و تحقیقات دانشگاهی دیگری انجام گرفت.

خانیکی اضافه کرد: به عنوان نمونه طبق یکی از تحقیقات درباره سواد آب و مدیریت سیل، با همین معیار مسئولیت اجتماعی مشخص شد که نوعی مواجهه قطبی با مساله سدسازی در خوزستان وجود دارد و برخی گروه‎ها سد را به مثابه امر سیاسی می‌بینند اگر چه در میان مدیران به مثابه امر اجرایی دیده می‌شد همچنین دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد که اولویت سدسازی با منابع آبی است یا منابع نفتی است، اینکه نهادهای علمی عهده‌دار مسائل کشور و منطقه شدند گام مثبتی بود که به فهم علمی و تخصصی مساله کمک کرد.

وی ادامه داد: از منظر سوم، شکل گیری گروه‌های گفت وگو میان دولت و دانشگاه است که برخی از دانشگاه‌ها پیشگام برگزاری جلساتی با معاون اول رییس جمهوری و دستگاه های ذیربط شدند و قطب‌هایی تشکیل دادند که من مسئولیت خوشه ارتباطات و رسانه را در دانشگاه علامه داشتم و تاکنون ۱۴ گزارش درباره ارتباطات رسمی، ارتباطات حاکمیتی در موقعیت‌های مختلف از جمله در دوران کرونا تهیه شده که زمینه همفکری و همکاری بین دولت و دانشگاه را فراهم کرد.

خانیکی اظهار داشت: بررسی مسئولیت اجتماعی صنایع و سازمان‌ها در یک منطقه مهم صنعتی کشاورزی همچون خوزستان را باید به فال نیک گرفت که دستگاه‌ها به مقوله مسئولیت اجتماعی توجه کردند.

وی با اشاره به اختلاف نظری که میان دستگاه‌های اجرایی و دانشگاه در زمینه حل مساله وجود دارد، افزود: دستگاه‌ها به دنبال رسیدن سریع به راه حل هستند اما دانشگاه‌ها بیشتر به دنبال شناخت مساله و یا فهم مساله هستند اما به نظر می‌رسد قبل از آن نیاز به فهم مشترک و ادراک مشترک از مسئولیت اجتماعی داریم تا بتوانیم به راهکار برسیم.

نسل سوم دانشگاه

رییس دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه این نشست، مسئولیت اجتماعی را یکی از وظایف سازمان‌ها و نهادها و دانشگاه‌ها دانست و گفت: دانشگاه‌های کشور با درک نیاز زمانه در حال گذار از دانشگاه نسل اول و دوم به دانشگاه جامعه محور و کارآفرین هستند.

غلاامحسین خواجه افزود: دانشگاه شهید چمران اهواز در حال تدوین برنامه راهبردی پنج ساله دوم خود است که ضمن بازنگری برنامه‌های قبلی، ماموریت‌های تازه‌ای برای خود تعریف و ترسیم کرده که بنا است با سوق دادن پژوهش‌های دانشگاهی به سمت جامعه، گره‌گشایی از صنعت و جامعه و رفع تنگناها از جمله رویکردهای برنامه آینده باشد.

به گفته وی، دانشگاه چمران اقدامات ارزشمند و ارتباط با سازمان‌ها و صنایع بزرگ استان داشته و توانسته خدمات خوبی به ویژه در شرایط تحریم‌ ارائه دهد که امیدواریم در برنامه دوم، این دانشگاه بیشتر به مسئولیت اجتماعی خود بپردازد.

مجاوران شبکه ریلی دیده می‌شوند

مدیرعامل راه آهن کشور نیز در این نشست گفت: واحد «امور مجاوران شبکه ریلی» در سال ۱۴۰۰ برای تحقق مسئولیت اجتماعی راه آهن تشکیل می‌شود.

سعید رسولی افزود: راه آهن در گذشته به ساکنان اطراف شبکه ریلی توجه زیادی داشته به طور مثال در اندیمشک، تنها بیمارستان و سینما و باشگاه مربوط به راه آهن بوده، اما این ارتباط به تدریج قطع شده است و برای ایجاد دوباره ارتباط سندی برای ایجاد واحد «امور مجاوران شبکه ریلی» به تصویب رسیده است.

وی اضافه کرد: در همین راستا  ۵۰ ایستگاه از ایستگاه‌های بزرگ راه آهن که جمعیت غالب مسافران در آنها تردد می‌کنند نیز برای توان‌خواهان مناسب سازی شده است همچنین در سامانه فروش بلیت امکان معرفی افراد توان خواه فراهم شده است.

رسولی تاسیس رشته راه آهن در دانشگاه اهواز را یکی دیگر از اقدامات عنوان کرد که می‌تواند در بخش مسافری و گردشگری فرصت‌های شغلی ایجاد کند.

وی با اشاره به استقرار ۲ اداره کل راه‌آهن در خوزستان، افزود: در این استان ۶۰ میلیون تن بار توسط کامیون و ۱۰ میلیون تن بار توسط راه‌آهن حمل شده که معادل ۵۰۰ هزار کامیون است و تردد این تعداد می‌توانست آلودگی هوا و استهلاک جاده‌ها را بیشتر کند.

جیره خواران دستگاه دولت

مدیرعامل منطقه آزاد اروند نیز در این نشست یکی از مشکلات خوزستان را فرهنگ کار در این استان دانست و گفت: در خوزستان پروژه‌های بزرگ ملی اجرا شده، با این حال خوزستان جزو استان‌هایی با نرخ بالای بیکاری است به این دلیل که فرهنگ اشتغال در بخش خصوصی در این استان وجود ندارد و مردم جیره‌خوار دستگاه‌های دولتی شده و از فرهنگ کار دور شده‌اند.

اسماعیل زمانی با بیان اینکه در خوزستان فرهنگ کار دولتی و نفتی حاکم است، افزود: مردم باید علاقه پیدا کنند در بخش خصوصی جذب شوند و چشم‌شان به دست مدیران دولتی نباشد.

وی با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی، فراتر از وظایف ذاتی دستگاه‌های اجرایی است، اظهار داشت: سازمان منطقه آزاد اروند در راستای مسئولیت اجتماعی خود اقداماتی از جمله در زمینه بهداشتی درمانی و آموزشی فرهنگی انجام داده که برخی از آنها خارج از سرزمین اصلی بوده است.

زمانی اضافه کرد: ساخت و تعمیر مدارس، کمک به سطح علمی معلمان، افزایش تخت بیمارستانی، کمک به شهرداری‌ها و مساجد در این راستا بوده است.

وی تاکید کرد: هیچ پروژه عمرانی در منطقه آزاد اروند اجرا نشده مگر با اعتبار این سازمان و یا با مشارکت آن ، همه پروژه‌ها در شهرستان‌های آبادان و خرمشهردر حد توان تحت پوشش منطقه آزاد اروند اجرا شده است ولی کمبودها در منطقه زیاد است و باید دولت کمک کند.

صندوق مسئولیت اجتماعی

معاون برنامه ریزی سازمان آب و برق خوزستان همچنین در این نشست گفت: مطالعه مسئولیت‌های اجتماعی این سازمان برای تدوین یک مدل، با همکاری دانشگاه شهید چمران اهواز در حال تهیه است.

حمیدرضا خدابخشی افزود: سازمان آب و برق خوزستان در راستای افزایش سرمایه‌های اجتماعی، همراه کردن جوامع محلی در بهره برداری و نگهداری از تاسیسات خود و ایفای نقش پررنگ‌تر در زمینه مسئولیت اجتماعی اقداماتی انجام داده و تدوین مدل مسئولیت اجتماعی با رویکرد تاب آوری اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در دستور کار قرار گرفته است.

وی اضافه کرد: در گذشته اقدامات در قالب مسئولیت‌های اجتماعی بر اساس سلیقه یا نیاز و یا تقاضا انجام شد که با انجام مطالعات بر اساس مدل خواهد بود.

به گفته وی، اقدامات این سازمان در راستای مسئولیت اجتماعی با رویکرد توسعه پایدار و در چهار حوزه اقتصادی، قانونی، مسئولیت بشر دوستانه و اخلاقی است که طرح گردشگری آبی یکی از آنهاست، در این طرح توانمندسازی جامعه میزبان به عنوان اولویت مدنظر است.

خدابخشی ادامه داد: تلاش برای تقویت و نهادینه سازی مشارکت کشاورزان در طرحهای آبیاری و زهکشی، حضور در تمامی بحرانها و استفاده از توان فنی و لجستیکی سازمان از دیگر اقدامات است که نمونه بارز آن حضور برای رفع  مشکل آبگرفتگی شهر اهواز است.

وی همچنین نبود ردیف بودجه مشخص برای مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها را یکی از چالش‌های این حوزه دانست و پیشنهاد کرد: صندوق مسئولیت اجتماعی باید با نظارت سمن‌ها و انجمن‌های تخصصی تشکیل شود تا همه دستگاه‌های اجرایی در آن مشارکت کنند.